تبیین الگوی اقتصادی (بخش دوم)
متن زیر ادامه ی مصاحبه استاد حسن عباسی با مجله‌ی «اندیشه گستر» است که در سال 1387 منتشر شده است. این مصاحبه به همراه متن گفت‌وگو با صاحب‌نظران دیگر اقتصادی توسط نشر تعالی اندیشه در کتابی تحت عنوان «اندیشه اقتصادی انقلاب اسلامی» در پایان سال 1393 بازنشر گردیده است.
این مطلب ادامه ی مطلب تبیین الگوهای اقتصادی (بخش اول) است.
تولید یک سیستم عامل در حوزه‌ی اقتصاد برای جمهوری اسلامی از چه مبنایی آغاز می‌شود؟ آن نقطه‌ی شروع کجاست؟
اندیشه‌ی بنیادین در هر حوزه‌ای اعم از فرهنگ، سیاست، اقتصاد، و… از تبیین دامنه‌ی پارادایم‌های موجود یا تولید پارادایم جدید، و همچنین از تعریف نسبت خود با هر یک از آن پارادایم‌ها آغاز می‌شود. همه‌ی پارادایم‌های معرفتی، هستی شناختی، و… در ذیل دو ابرپارادایم دسته‌بندی می‌شوند: سوپر پارادایم امانیسم که در افکار عمومی، نمایندگی آن به عهده‌ی مدرنیسم است، و ابروادی خداگرایی، که امروز در افواه عمومی، نمایندگی آن در اختیار اسلام است. اسلام و مدرنیسم، دو مدعی کلان اداره‌ی جهان هستند.
در ذیل هر یک از این ابرپارادایم‌ها، چهار دسته پارادایم اقتصادی وجود دارد.
پارادایم یکم، معطوف به فرآیند کلی اقتصاد است. این فرآیند، هفت گام کلی را در بردارد که به ترتیب شامل تقاضا- استحصال منابع- تبدیل مواد به کالا- عرضه- فروش- خرید- و مصرف، می‌شود. در این پارادایم، هر یک از این مولفه‌های هفت‌گانه، می‌تواند ثقل اقتصاد قرار گیرد و مکتب اقتصادی، حول آن شکل بگیرد.
«پارادایم یکم، معطوف به فرآیند کلی اقتصاد است. این فرآیند، هفت گام کلی را در بردارد»
پارادایم دوم کلی‌تر است و هر هفت مولفه‌ی موجود در پارادایم یکم را به سه دسته‌ی کلی تقسیم می‌کند: تقاضامحور- تولیدمحور- و مشتری‌محور. در این پارادایم که تحت عنوان پارادایم اقتصاد چرخه‌ای مطرح است، هر یک از سه حوزه‌ی تقاضا، تولید، یا مشتری می‌تواند ثقل اقتصاد واقع شود و منشاء شکل‌گیری مکتب اقتصادی گردد.
«پارادایم دوم هفت مولفه‌ی موجود در پارادایم یکم را به سه دسته‌ی کلی تقسیم می‌کند: تقاضامحور- تولیدمحور- و مشتری‌محور»
پارادایم سوم، نگاهی عمیق‌تر به بنیان‌های اقتصاد دارد و در واقع از مبنای اقتصاد پرسش می‌کند. از این منظر، اقتصاد یا طبیعت‌گراست، و یا انسان‌گرا! در اقتصاد طبیعت‌گرا، ثقل اقتصاد در طبیعت نهاده می‌شود و منابع مادی موجود در طبیعت، مبنای اقتصاد قرار می‌گیرد. در مقابل، اقتصاد انسان‌گرا، طبیعت را در خدمت انسان می‌بیند، لذا ابتدا به تبیین نیازهای انسان می‌پردازد و سپس منابع موجود در طبیعت را برای برآوردن نیازهای انسان بکار می‌گیرد.
«پارادایم سوم، از مبنای اقتصاد پرسش می‌کند. از این منظر، اقتصاد یا طبیعت‌گراست، و یا انسان‌گرا!»
