تفاوت قرض و امانت
در مبحث ربا یک مقوله ای وجو دارد که آن این است که آیا پولی که به بانک سپرده می شود و تا بتوان توسط آن وام یا سود دریافت شود، پول به عنوان قرض به بانک داده می شود یا امانت که در زیر با مراجع به کتاب ربا و بانک استاد مطهری به آن خواهیم پرداخت.
امانت با قرض متفاوت است. اگر امانت باشد، از نظر موازین شرعی عین هر امانت باید حفظ بشود و امانتدار حق تصرف در آن را ندارد. و اگر با اجازه ی صاحب امانت بخواهد در آن تصرف کند، دیگر امانت نیست؛ تبدیل می شود به قرض. البته مقصودم از تصرف، تصرف از بین برنده است؛ مثل اینکه عین تعویض بشود یا معامله روی آن بشود یا معدوم گردد. اما تصرف در حدی که مثلاً فرشی را زیرپا بیندازند مقصود نیست.
تعویض عین با ماهیت امانت سازگار نیست. نمی شود گفت این قالی را مثلاً اینجا امانت می گذارم و در عین اینکه امانت است شما حق دارید آن را بفروشید و تبدیل به پول یا چیز دیگر بکنید. اگر من اجازه ی فروش دادم این دیگر از امانت بودن خارج می شود. مسلّم پولهایی که مردم به بانک می سپارند، عنوان امانت ندارد. یعنی بانک در این پولها تصرف می کند و به دیگران قرض می دهد. پس همه ی این پولهایی که به بانک پرداخت می شود باید اسمش را گذاشت قرض گرفتن های بانک. معنی هم ندارد که به شکل امانت بماند. یعنی اگر کسی در مقام راه حل بگوید بانک در پولهای مردم تصرف نکند و فقط امانتدار باشد، خواهند گفت راکد ماندن پول، خودش غیر طبیعی و مضر است. بنابراین پول گرفتن بانک عنوان قرض دارد. حالا ما در مطلبی با استناد به این منبع به این موضوع خواهیم پرداخت که آیا بانک سودهایی که می دهد جایز است یا جایز نیست؟
منبع: کتاب مسئله ی ربا و بانک استاد مطهری
